Osobowość borderline to zaburzenie osobowości. Termin „borderline” można dosłownie przetłumaczyć jako „z pogranicza”. Osoby nim dotknięte są niestabilne emocjonalnie, dręczy ich silne uczucie pustki i ogólnego niespełnienia, mają też zaburzenia własnej tożsamości. Czy jest osobowość borderline, jakie są objawy, przyczyny? Gdzie szukać wsparcia?
CZYM JEST OSOBOWOŚĆ BORDERLINE
Osobowość borderline nie jest bowiem chorobą i nie powinna być traktowana w takich kategoriach. To zaburzenie osobowości. Innymi określeniami na osobowość borderline są: osobowość chwiejna emocjonalnie typu pogranicznego czy pograniczne zaburzenia osobowości lub z osobowość z pograniczna.
Po raz pierwszy termin borderline wprowadził już w połowie XX wieku Robert Knight. Użył on tego określenia, żeby określić bardziej precyzyjnie specyficznych pacjentów. Konkretnie chodziło o pacjentów, których problemy były pomiędzy zaburzeniami neurotycznymi, a zaburzeniami psychotycznymi. Jednocześnie zaburzenia te nie były tak nasilone, by móc po prostu zdiagnozować obecność schizofrenii.
W przypadku borderline można mówić o „stabilnej niestabilności”. Chodzi tutaj o stan, w którym nastrój i stany emocjonalne dotkniętej tym zaburzeniem osoby są, oczywiście, niestabilne.
Osoby z borderline mają skłonność do podejmowania zachowań powszechnie uważanych za ryzykowne – w tym do hazardu czy przypadkowych kontaktów seksualnych. Takie osoby mają też skłonności do konfabulacji czy wręcz patologicznego kłamstwa. Mają też większą szansę na sięgnięcie po substancje psychoaktywne czy wpadnięcie w zaburzenia odżywiania.
Osoby z borderline cechuje też bardzo wysoki poziom strachu przed porzuceniem, co sprawia, że mają tendencje do swoistego palenia mostów za sobą. Tak bardzo boją się porzucenia, że – paradoksalnie – nierzadko wolą sami porzucić daną relację.
OSOBOWOŚĆ BORDERLINE – PRZYCZYNY
Przyczyny występowania osobowości typu borderline nie jest znana i dokładnie określona. Część naukowców wskazuje czynniki biologiczne i rolę genów w rozwijaniu się osobowości borderline. Jednak, dokładnie tak samo jak przy ustalaniu przyczyn schizofrenii, zdania na ten temat są w środowisku naukowym mocno podzielone. Zarówno mogą mieć na to wpływ czynniki genetyczne (zdolność do odczuwania silnego lęku, chwiejności emocjonalnej) oraz czynniki rodzinne i środowiskowe. Tutaj wymienić można chłód emocjonalny, nadmierny krytycyzm, nieokazywanie dziecku uczuć i brak wykształcenia prawidłowej komunikacji z dzieckiem. Osoba wychowywana w ten sposób nie ma poczucia bezpieczeństwa, przez co może wykształcić w sobie silny lęk przed porzuceniem, ogólną chwiejność emocjonalną czy też silny negatywizm, który dotyka każdego aspektu życia.
OSOBOWOŚĆ BORDERLINE – OBJAWY
Osobowość borderline odbija się w na zachowaniu, myślach i nastawieniu. Osoby z zaburzeniem borderline częściej odczuwają emocje negatywne niż pozytywne. Taka osoba bardzo często jest zniechęcona czy sfrustrowana. Czuje gniew, smutek, niechęć do siebie i innych ludzi, a także poczucie winy, wstydu czy znudzenia.
To wszystko sprawia, że taka osoba jest z biegiem czasu coraz bardziej zestresowana. To z kolei prowadzi do błędnego koła – negatywne emocje zwiększają stres, a duży stres zwiększa negatywne emocje. W takim przypadku bardzo trudno jest się z tego wyrwać. Może dojść do pojawienia się objawów paranoidalnych czy do błędnego, bardzo negatywnego wyobrażenia świata, ludzi czy zdarzeń. Czasami objawy te są tak silne, że niezbędne okazuje się leczenie w szpitalu.
Osoba z borderline ma trudności z nawiązywaniem dobrych relacji z innymi ludźmi. Panicznie boi się porzucenia, odrzucenia i z tego względu pierwsza decyduje się kogoś odrzucić. Uważa to za rozwiązanie lepsze i mniej bolesne dla siebie. Taka osoba ma też tendencje do wchodzenia w toksyczne związki i tworzenia takich. W takich związkach bardzo często może dochodzić do różnorodnych kryzysów emocjonalnych. Pod ich wpływem może dochodzić nawet do aktów agresji i przemocy, również autoagresji – okaleczania się i nawet prób samobójczych lub szantażów emocjonalnych. Gróźb, że jeśli osoba z borderline zostanie zostawiona to na pewno zabije siebie lub zrobi sobie inną krzywdę.
Zaburzenie borderline cechuje szereg charakterystycznych cech. Można do nich zaliczyć:
Niestabilny obraz samego siebie
Niestabilny obraz otoczenia
Impulsywność
Wahania nastroju nawet pod wpływem błahych rzeczy
Skłonność do samookaleczania
Wyidealizowany obraz partnera, który pęka po pierwszym konflikcie
Konfliktowość
Tendencje do manipulowania innymi
Czarno-biały obraz świata
Popadanie z euforii w załamanie, brak stanów pośrednich
Częste napady gniewu
Krytykowanie innych
Obwinianie innych za własne niepowodzenia
Byli partnerzy mają przypisywane wszelkie negatywne cechy
Skłonność do popadania w zaburzenia odżywiania
Skłonność do zachowań ryzykownych
To zbiór cech i zachowań typowych dla osobowości borderline, jednak nie muszą występować jednocześnie i z różną intensywnością.
Osoby borderline widzą negatywnie świat oraz samych siebie. Dlatego w związkach – czy to miłosnych czy przyjacielskich – mogą czuć ogromny przymus bycia ciągle osobą adorowaną i zapewnianą o silnym uczuciu. Dlatego też bywają bardzo zazdrosne, wręcz zaborcze o ludzi ze swojego otoczenia i każdą nową znajomość, w którą angażuje się ich partner czy nawet tylko kolega lub koleżanka, postrzegają za zagrożenie dla siebie. Zazdrość powodowana jest też silnym strachem przed odrzuceniem i negatywnym podejściem, które każe im wierzyć, że zostaną natychmiast „zastąpione” przez kogoś innego i utracą związek z drugą osobą.
Są też w stanie zrobić naprawdę wiele, by tylko nie zostać porzuconym. Dlatego zdarza im się tkwić w bardzo toksycznych relacjach, w których dochodzi do aktów przemocy tak psychicznej, jak i fizycznej. Same też potrafią bardzo negatywnie wpływać na partnera. Niezależnie od tego, czy widmo porzucenia jest całkowicie realne czy też tylko tak im się wydaje, mogą stosować rozmaite szantaże emocjonalne czy manipulować drugą osobą tak, by nie chciała lub bała się od nich odejść. Tutaj mogą pojawić się nawet groźby śmierci. Osoby z borderline tak boją się porzucenia, że mogą uciekać się nawet do gróźb samookaleczenia lub popełnienia samobójstwa, żeby tylko zmusić drugą osobę do tego, by ich nie zostawiała.
To wszystko sprawia, że bardzo trudno jest im nawiązywać i utrzymywać zdrowe relacje z innymi ludźmi – niezależnie od tego, czy chodzi o związek romantyczny czy czysto przyjacielski.
OSOBOWOŚĆ BORDERLINE – DIAGNOSTYKA
Kryteria rozpoznawania osobowości borderline, a więc ich diagnostyka, różni się od siebie w zależności od stosowanej klasyfikacją; ICD-10, amerykańską klasyfikację DSM-IV.
Zgodnie z ICD-10 mowa o osobowości chwiejnej emocjonalnie wstępuje w podtypie impulsywny i właśnie borderline.
W pierwszy podtypie musza wystąpić dwie cechy:
Niestabilność, skłonność do kapryśnego nastroju
Działania impulsywne
Skłonność do reagowania gniewem
Skłonność do przemocy
Jeśli coś nie przynosi szybkiej satysfakcji osoba ma problem z utrzymaniem swojego zainteresowania daną czynnością
Ważna jest też skłonność do popadania w konflikty, nawet z bardzo błahych powodów oraz ogólna kłótliwość. Jeśli te cechy idą w parze z przynajmniej z dwoma spośród wyżej wymienionych, można już mówić o osobowości chwiejnej emocjonalnie typu impulsywnego.
Z kolei podtyp borderline występuje, jeśli u danej osoby wystąpią przynajmniej trzy cechy spośród wymienionych:
Ciągłe poczucie wewnętrznej pustki
Brak precyzyjnych preferencji (także seksualnych) oraz celów
Próby uniknięcia porzucenia za wszelką cenę
Skłonność do samookaleczenia
Działania lub groźby samobójcze
Wysokie zaangażowanie w niestabilne i bardzo intensywne związki prowadzące do częstych i poważnych kryzysów emocjonalnych
W przypadku posiłkowania się amerykańską klasyfikacją DSM-IV nie ma podziału na podtypy i mówi się o zaburzeniu typu borderline, dodatkowo musi się pojawić przynajmniej pięć cech spośród wymienionych:
Ciągłe uczucie wewnętrznej pustki
Zaburzenia tożsamości
Zaburzenia poczucia własnej wartości
Samookaleczenia
Groźby samobójcze
Podejmowanie prób samobójczych
Krańcowo idealizowane bądź dewaluowane związki
Silne uczucie gniewu nieadekwatne do sytuacji
Niekontrolowane wybuchy gniewu
Impulsywność w zakresie co najmniej dwóch strefach, które może powodować zagrożenie zdrowia i życia – napadowe objadanie się, zażywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne kontakty seksualne, impulsywne wydawanie pieniędzy
Bardzo intensywne i jednocześnie niestałe związki
Objawy dysocjacyjne
Myśli o charakterze paranoidalnym – wyraźne, choć przemijające
Mimo używania testu diagnostycznego to zaburzenie typu borderline jest bardzo trudne. Część symptomów jest bowiem bardzo podobna do innych zaburzeń klinicznych, dlatego borderline bywa niezauważony, a objawy są przypisywane innym problemom i zaburzeniom.
U KOGO NAJCZĘŚCIEJ DIAGNOZUJE SIĘ BORDERLINE
Badacze wskazują też na różnorodność występowania dodatkowych zaburzeń wśród osób z zaburzeniem osobowości borderline. Zgodnie z przeprowadzonymi w tym aspekcie badaniami część naukowców jest zdania, że u mężczyzn częściej występuje problem z sięganiem po różnorodne środki psychoaktywne, a także częściej zaobserwować można cechy osobowości antyspołecznej. W przypadku kobiet natomiast częstsze są zaburzenia odżywiania. Z kolei zaburzenia lękowe występują z mniej więcej równą częstotliwością wśród kobiet i mężczyzn.
JAK POSTĘPOWAĆ Z OSOBAMI Z OSOBOWOŚCIĄ BORDERLINE
Związek z osobą z borderline może być udany i szczęśliwy jednak, żeby tak było, należy wprowadzić konkretne zasady. Należą do nich między innymi:
Trzeba namawiać do terapii, ale nie wolno zmuszać. Osoba z zaburzeniami sama musi dojrzeć do tej decyzji i podjąć najlepszą dla siebie decyzję. Tylko terapia podjęta z własnej woli może przynieść bardzo satysfakcjonujące efekty i pomóc stworzyć związek stabilny i mocny
Nauka odpowiedniej komunikacji
Unikanie konfliktów
Rozmowy prowadzone w tonie empatycznym, ale stanowczym
Unikanie konfliktów
Nie można przejmować sposobu myślenia osoby zaburzonej
Trzeba unikać wpadania w schematy współuzależnienia
Bardzo ważnym czynnikiem, który pozwoli stworzyć zdrową i stabilną relację z osobą zaburzoną jest psychoedukacja. Zrozumienie jak najwięcej o charakterze zaburzenia borderline pozwoli lepiej zrozumieć drugą osobę. l
Inną istotną kwestią jest zrozumienie drugiej strony. Osoba z zaburzeniem borderline może zachowywać się bardzo specyficzne, ale ważne jest zrozumienie jej intencji. Jej poczynania nie są nastawione na to, by krzywdzić drugą stronę – partnera bądź partnerkę lub przyjaciół. Ona działa w określony sposób sterowana przez swoje zaburzenie. A to zaburzenie sprawia, że bardzo cierpi i boi się odrzucenia, przez co może podejmować różne, nierzadko krzywdzące dla siebie i innych, działania, by spróbować tego uniknąć. Groźba porzucenia nie musi być nawet realna – dla osoby zaburzonej nie ma to żadnego znaczenia.
OSOBOWOŚĆ BORDERLINE – LECZENIE
Należy przede wszystkim podkreślić, że osobowość borderline to nie jest choroba, tylko zaburzenie. To dwie zupełnie inne kwestie. Jednak nie znaczy to też, że nie sposób pomóc osobie z osobowością borderline i jest ona skazana na życie w cieniu własnych zaburzeń.
W tym przypadku proces terapii jest jednak złożony. Najważniejsza jest psychoterapia, jednak jako pomocnicza stosowana jest też farmakoterapia. Może dojść też do potrzeby hospitalizacji, jeśli osoba zaburzona stanowi zagrożenie dla siebie – na przykład poprzez podejmowanie kolejnych prób samobójczych lub wykazywanie autoagresji i okaleczanie się.
Psychoterapia jest bardzo skutecznym sposobem leczenia osobowości bordenline, zachęcam do terapii skoncentrowanej na rozwiązaniu - TSR, w trakcie której osoba otrzymuje dużo wsparcia, empatii i zrozumienia swoich potrzeb.
Farmakoterapia stosowana jest w przypadku pacjentów, u których stwierdzono epizody maniakalne, psychotyczne, depresyjne czy nerwicowe. W takich sytuacjach podawane bywają leki przeciwpsychotyczne, stabilizujące nastrój i przeciwdepresyjne.
Pamiętaj, że farmakoterapia jest w stanie tylko wyciszyć część objawów i usprawnić funkcjonowanie, ale w żaden sposób nie zastąpi psychoterapii.